pa:VDraft Toetsingscriteria
Versie door Malou Paiman (overleg | bijdragen) op 30 okt 2025 om 14:36
 |
This article or section is in the middle of an expansion or major restructuring and is not yet ready for use. |
This page has been removed from search engines' indexes.
Inhoud
Taal
| Principe 1.1 Gebruik bestaande concepten en waardelijsten. Rationale: Door gemeenschappelijke taal te gebruiken is het mogelijk om tussen verschillende domeinen op een semantisch correcte manier gegevens te delen. |
| Item | Niveau | Beschrijving | Bron | |
|---|---|---|---|---|
| 1.1.1 | MUST | Waardelijsten in informatiestandaarden zijn gelijk aan de corresponderende waardelijsten in de zibs of zijn een inperking hiervan, maar geen uitbreiding. Uitzonderingen:
|
Waardelijsten in informatiestandaarden | |
| 1.1.2 | MUST NOT | Informatiestandaarden voegen geen waardelijsten toe naast de in de zib gespecificeerde waardelijsten. | Waardelijsten in informatiestandaarden | |
| 1.1.3 | SHOULD | Indien een waardelijst in een informatiestandaard minder waarden bevat dan in de zib, dan beschrijft de informatiestandaard hoe geborgd wordt dat alleen de ingeperkte lijst wordt verwerkt en/of gedeeld. | Waardelijsten in informatiestandaarden | |
| 1.1.4 | SHOULD | Er is een verplichting opgenomen voor systemen voor het meesturen van een weergavenaam bij terminologiecoderingen, tenzij er een andere werkwijze gehanteerd wordt als oplossing voor het gebruik van verschillende versies van codestelsels door systemen. | Advies Dynamische waardelijsten | - |
| Principe 1.2 Definieer welk deel van de dialoog geïmplementeerd wordt; gebruik hiervoor bestaande definities; voor zowel communicatie als ook verwerking. Rationale: door duidelijk te maken wat de verwachting is waarmee de gegevens opgeslagen of gedeeld worden kunnen alle partijen de correcte actie nemen. |
Toetsingscriteria nog in ontwikkeling
Logisch
| Principe 2.1 Informatiestandaarden maken gebruik van bestaande logische modellen. Rationale: hergebruik van logische modellen leidt tot standaardisatie van gegevens en maakt hergebruik van deze gegevens voor andere doeleinden mogelijk. |
| Item | Niveau | Beschrijving | Bron |
|---|---|---|---|
| 2.1.1 | MUST | Datasets van informatiestandaarden zijn opgebouwd uit zibs. |
QA Instructie opstellen dataset |
| 2.1.2 | MUST | De vigerende versies van zibs conform het stelselbesluit worden toegepast. Uitzondering:
|
FHIR-besluit 2022
|
| 2.1.3 | MUST | Indien er geen geschikte zib is, wordt gebruik gemaakt van een ander bestaand informatiemodel indien beschikbaar, bijvoorbeeld uit datasets van andere informatiestandaarden of een internationaal model (een Xt-EHR logical model, bestaande DCM/CIM, openEHR archetype of FHIR Resource/Profile).1 |
Intern document Architectuurprincipes zibs 2.0 v1.0 |
| 2.1.4 | MUST | Indien er geen geschikt bestaand informatiemodel is, worden relevante beschikbare ontwerppatronen en spelregels gevolgd uit internationale literatuur (zoals de HL7 CIMI style guide en openEHR editorial style guide) voor het opstellen van een nieuw informatiemodel.1 | Intern document Architectuurprincipes zibs 2.0 v1.0 |
| Principe 2.2 Logische modellen worden zowel voor verwerking(opslag) als ook deling gebruikt. Rationale: door opslag en deling dezelfde structuur te geven is de kans op verlies van semantiek minimaal. |
Toetsingscriteria nog in ontwikkeling
| Principe 2.3 Een informatiestandaard voegt geen elementen of relaties toe aan; of verruimt de kardinaliteit van elementen of relaties in een logisch model. Rationale: toevoegen van elementen zorgt ervoor dat ontvangers mogelijk de gegevens niet kunnen verwerken. |
| Item | Niveau | Beschrijving | Bron |
|---|---|---|---|
| 2.3.1 | MUST NOT | Een informatiestandaard voegt geen elementen toe aan een zib. | Intern document Architectuurprincipes zibs 2.0 v1.0 |
| 2.3.2 | MUST NOT | De kardinaliteit van elementen of relaties in een zib wordt niet verruimd in een informatiestandaard. | " " |
| Principe 2.4 Een informatiestandaard kan de kardinaliteit inperken voor een specifieke usecase. Rationale: bepaalde berichten of opslag kan voor een usecase alleen relevant zijn met bepaalde gegevens of relaties. Als deze optioneel zijn in het logische model, kunnen ze voor deze usecase met een specifiek minimumaantal worden opgenomen. |
| Item | Niveau | Beschrijving | Bron |
|---|---|---|---|
| 2.4.1 | MAY | Het beperken van een kardinaliteit kan bij het verwerken van informatie in usecases en bij het produceren van uitwisselberichten. | " " |
| 2.4.2 | SHOULD NOT | Bij het ontvangen van berichten wordt aanbevolen om geen inperkingen in kardinaliteit toe te passen, vanwege het ontvangen van berichten uit andere domeinen. | " " |
Systeem
| Principe 3.1 Producten (informatiestandaarden) zijn zelfstandig implementeerbaar. Rationale: Een product is een verzameling van specificaties die verwijzen naar alle lagen en leveren een consistent product. Producten duiden de relatie tussen de verschillende lagen in context van een usecase. |
| Item | Niveau | Beschrijving | Bron |
|---|---|---|---|
| 3.1.1 | MUST | De technische specificatie is gebaseerd op het functioneel ontwerp. | Nictiz FHIR Profiling Guidelines R4 |
| 3.1.2 | MUST | Elk data-element in het FO is gemapt naar FHIR. Het gaat hierbij om datasetconcepten met een data-definitie. Groeperende datasetconcepten hebben mogelijk geen mapping. |
" " |
| 3.1.3 | MUST | Alle verplichtingen en verwachtingen vanuit het FO zijn uitgewerkt in een profiel of in een tekst. | " " |
| Principe 3.2 Voor elk product is er een usecase. Rationale: Een product bestaat uit elementen uit zowel de concepten/dialogen als ook de logische modellen. Producten kunnen deze elementen niet uitbreiden, maar wel de kardinaliteit inperken. Producten lossen een specifieke usecase op. |
| Item | Niveau | Beschrijving | Bron |
|---|---|---|---|
| 3.2.1 | MUST | De informatiestandaard lost één of meerdere usecases op. | QA Instructie opstellen dataset |
| Principe 3.3 Producten voldoen aan technische besluiten. Rationale: Producten implementeren oplossingen en gebruiken hiervoor technische middelen. Deze middelen moeten passen bij besluiten zoals gemaakt (zoals het FHIR besluit). |
| Item | Niveau | Beschrijving | Bron |
|---|---|---|---|
| 3.3.1 | MUST | De vigerende versies van FHIR conform het stelselbesluit worden toegepast. Zo niet, dan verloopt de overstap volgens de opgestelde migratieplannen. |
FHIR-besluit 2022 |
| 3.3.2 | MUST | De generieke profielen in het nl-core-package zijn gebruikt, direct of als basis voor usecase-specifieke profielen. | Nictiz FHIR Profiling Guidelines R4 |
| 3.3.3 | MUST | Indien een informatiestandaard specifieke profielen, transacties, eigen concepten etc. publiceert, zijn deze afgeleid op de relevante nl-core-profielen. | " " |
| 3.3.4 | MUST | Informatiestandaard-specifieke profielen zijn ingericht op het specifieke doel en niet op de generieke uitwisseling. | " " |
| 3.3.5 | MUST | Uitbreidingen aan de profielen in het kader van een informatiestandaard zijn aangemeld voor opname in het nl-core-package (tenzij ze echt niet generiek toepasbaar zijn). | " " |
Transactie
| Principe 4.1 Producten gebruiken (waar ze beschikbaar zijn) internationale standaarden. Rationale: leveranciers hebben typisch niet alleen te maken met de standaarden in Nederland, door internationale standaarden te gebruiken is de drempel voor een leverancier om de standaard te implementeren lager. |
| Item | Niveau | Beschrijving | Bron |
|---|---|---|---|
| 4.1.1 | MUST | FHIR wordt zuiver toegepast (met andere woorden: de instance heeft dezelfde betekenis zonder dat het profiel bekend is). | https://hl7.org/fhir/resource.html#profile-tags |
| 4.1.2 | MUST | Bij het maken van profielen of andere conformance resources worden de FHIR profiling guidelines gevolgd. | Nictiz FHIR Profiling Guidelines R4 |
| 4.1.3 | MUST | Profielen zijn gebaseerd of zijn compatibel met zib, nl-core, eu-core en indien relevant met IG's die als de facto standaard gelden (denk aan de IPS FHIR IG, IHE MHD, Structured Data Capture, mCode) | " " |
| 4.1.4 | MUST | Beschreven uitwisselpatronen en queries zijn gebaseerd of zijn compatibel met IG's die als als de facto standaard gelden (denk aan IHE MHD, mCode). | " " |
| 4.1.5 | MUST | Custom extensies worden vermeden wanneer FHIR core al een aanpak heeft om het concept te vertegenwoordigen. | " " |
| Principe 4.2 Producten beschrijven geen details over de keuzes in de infrastructuur laag. Rationale: technische keuzes op de infrastructuur laag veranderen vaker en zijn in de meeste gevallen configuratie in de technische laag. |
Toetsingscriteria nog in ontwikkeling
Data of verwerking
| Principe 5.1 Datastructuren zijn lang levend, aanpassingen zijn waar mogelijk toevoegingen. Rationale: Opslag is niet vluchtig zoals transacties, transformaties van structuren hebben het risico op gegevens verlies. Aanpassingen moeten zonder verlies van gegevens geconverteerd kunnen worden. |
Toetsingscriteria nog in ontwikkeling
| Principe 5.2 Fysieke Dataopslag is vergevingsgezinder in het kader van ontbrekende gegevens dan transactie producten. Invoer voor usecases kan wel de kardinaliteit strenger definiëren. Rationale: De opslag moet voor meerdere usecases bruikbaar zijn en niet in alle usecases zullen alle gegevens altijd beschikbaar en/of verplicht zijn. Dat de gegevens voor de specifieke usecase verplicht zijn, betekent niet dat ze voor andere usecases ook verplicht. |
Toetsingscriteria nog in ontwikkeling
Generieke patronen
Duplicaatdetectie
- Principe 1.1 Gegevensobjecten binnen een informatiesysteem worden uniek geïdentificeerd aan de hand van een identifier.Rationale: Het gebruik van een identifier voor unieke identificatie voorkomt de noodzaak om regels op te stellen voor het afleiden van objectidentiteit uit de inhoud van gegevensobjecten.
| Item | Niveau | Beschrijving | Bron |
|---|---|---|---|
| 1.1.1 | SHOULD | Bronsystemen kennen wereldwijk unieke identifiers toe aan nieuwe objecten. | NICTIZ-34076 Generiek functioneel ontwerp objectidentificatie alfa-versie |
| 1.1.2 | SHOULD | Secundaire systemen persisteren de identifiers van binnenkomende objecten. | " " |
- Principe 1.2 Gegevens die ongewijzigd uit een ander systeem worden overgenomen, worden beschouwd als kopie-informatie en niet als nieuwe informatie. Rationale: Door ongewijzigde overgenomen gegevens als duplicaat te herkennen, wordt voorkomen dat eindgebruikers onnodig worden geconfronteerd met dubbele informatie. Dit bevordert overzicht en efficiëntie in het gebruik van informatiesystemen.
| Item | Niveau | Beschrijving | Bron |
|---|---|---|---|
| 1.2.1 | SHOULD | Secundaire systemen hanteren bij het uitwisselen van overgenomen objecten uit andere bronsystemen de oorspronkelijke identifier. | NICTIZ-34076 Generiek functioneel ontwerp objectidentificatie alfa-versie |
- Principe 1.3 Mutaties van een gegevensobject mogen alleen plaatsvinden in het bronsysteem; mutaties in secundaire systemen zijn niet toegestaan. Een mutatie leidt tot een nieuwe versie van het gegevensobject. Rationale: Het is onwenselijk dat systemen objecten wijzigen waar zij geen eigenaarschap over hebben. De bronhouder is verantwoordelijk voor de juistheid van gegevens. Juistheid kan niet worden gegarandeerd wanneer externen gegevens muteren en doorsturen alsof deze mutaties in de bron hebben plaatsgevonden.
| Item | Niveau | Beschrijving | Bron |
|---|---|---|---|
| 1.3.1 | SHOULD | Aanvullingen of aanpassingen op overgenomen gegevens uit een ander systeem leiden tot een nieuw, zelfstandig object met een nieuwe identifier. | NICTIZ-34076 Generiek functioneel ontwerp objectidentificatie alfa-versie |
| 1.3.2 | SHOULD | Het bronsysteem behoudt de identifier van een object bij een mutatie; de versie van het object wordt wel vernieuwd. | " " |
| 1.3.3 | SHOULD | Het bronsysteem registreert de datum en tijd van mutatie met volledige datum- en tijdstempels, inclusief tijdzone, zodat eerdere en latere versies van een object eenduidig van elkaar onderscheiden kunnen worden. | " " |
Aandachtspunten
Toepassingsregels voor zibs in informatiestandaarden
- Zibs en hun rol:
- Zibs vormen de logische modellen voor informatiestandaarden
- Nieuwe architectuurprincipes voor zibs zijn opgesteld (architectuurprincipes zibs 2.0)1 met betrokkenen binnen en buiten Nictiz
- Belangrijke punten van de architectuurprincipes:
- Zibs worden zo veel mogelijk gebaseerd op bestaande internationale standaarden, zoals OpenEHR, FHIR en Xt-EHR
- Zibs zijn maximale modellen die alle informatie modelleren waar behoefte aan is. Informatiestandaarden kunnen zibs niet uitbreiden, alleen inperken
- Zibs kunnen alle soorten informatie modelleren, dus ook logistiek en workflow
- Zibs zijn een logisch model (nu worden ze soms als logisch en andere keren alleen als conceptueel model beschouwd)
- Nieuwe regels voor toepassing in informatiestandaarden:
- De nieuwe vorm van zibs betekent andere toepassingsregels in informatiestandaarden
- Zib-publicaties van 2017, 2020 en 2024 zijn nog vóór architectuurprincipes zibs 2.0
- Toetsingscriteria zijn zo geformuleerd dat ze bewegen naar de toepassing van zibs in informatiestandaarden in de situatie van zibs 2.0
Rollen en verantwoordelijkheden bij uitbreidingen of aanpassingen op een zib
- Zib-centrum:
- Functioneel beheerder van de zibs
- Analyseert wijzigingsverzoeken op de zibs en consulteert de indiener
- Beheerder van de informatiestandaard:
- Gebruiker van de zibs en kan wijzigingsverzoeken op de zibs indienen
- Heeft inzicht in de samenhang tussen standaarden in het stelsel en overziet de gevolgen van wijzigingen in de eigen informatiestandaard2
- Verantwoordelijk voor een impactanalyse3 bij wijzigingsverzoeken voor de eigen informatiestandaard naar:
- samenhang binnen de eigen informatiestandaard
- samenhang tussen standaarden
- compliance
- gebruik
- Wenselijke werkwijze voor samenhang:
- Wijzigingen eerst generiek verwerken in de zib
- Pas daarna vanuit de vernieuwde zib toepassen in de informatiestandaard
- → vereist flexibel releasebeleid voor zibs
- Nictiz werkt aan plan voor flexibel publiceren van zibs4
- Huidige situatie:
- Ook nu is de beheerder van de informatiestandaard verantwoordelijk voor samenhang
- Toegepaste wijzigingen moeten geschikt zijn voor opname in de eerstvolgende zib-release
Ontwikkeling van logische modellen zo veel mogelijk op basis van bestaande internationale standaarden
- Nadere invulling op basis van de praktische handvatten voor het ontwikkelen van een zib volgens de architectuurprincipes zibs 2.0.
- Deze praktische handvatten worden door Nictiz en de Zib-community opgeleverd.4
- Dit is de praktische uitwerking van Architectuurprincipes zibs 2.0 v1.0 (intern document), die via het ontwikkeltraject 'Zib-transitie' tot stand zijn gekomen.
1 Intern document Architectuurprincipes zibs 2.0 v1.0
2 NEN 7522:2021 Ontwikkelen en beheren van standaarden en stelsels van standaarden
3 Duurzaam Releasebeleid v1.0.0 par. 3.2.1
4 Plan van aanpak: Verder met zibs in databeschikbaarheid v1.1
