Ontwerp Informatiestandaard Beelduitwisseling v1.0.0

1 Inleiding

1.1 Algemeen

Het functioneel ontwerp beschrijft voor alle uitwisselscenario's (in dit document use cases genoemd) uit de informatiestandaard de transacties, transactiegroepen, de systemen, de systeemrollen en de bedrijfsrollen van zorgverleners of patiënten. Daarvoor worden de eisen gegeven voor het sturen of ontvangen van gegevens. In hoofdstuk 2 wordt verder ingegaan op wat een use case inhoudt. Per use case zijn de nadere details beschreven.

Voor meer informatie over informatiestandaarden en hoe deze worden ontwikkeld, zie de Nictiz webpagina voor informatiestandaarden. Voor de verklaring van de begrippen die voorkomen in het functioneel ontwerp wordt verwezen naar het begrippenoverzicht op de Nictiz website.

1.3 Kaders & uitgangspunten

1.3.1 Richtlijn en proces

De functionele vereisten zijn vastgelegd door de NVvR in de Standaard Tijdlijn Radiologische Onderzoeken. De kwaliteitsstandaard is vastgelegd door de NVvR in de Kwaliteitsstandaard

De behandelend arts doet een aanvraag voor radiologisch onderzoek en deze aanvraag wordt beoordeeld. De laborant ontvangt de patiënt en zorgt dat de radiologische beelden op de juiste wijze worden gemaakt. De radioloog beoordeelt de beelden en stelt een diagnose en/of bepaalt het verloop van een ziekte en/of behandeling op basis van interpretatie van radiologisch onderzoek en vergelijking van dat onderzoek met voorgaande radiologische onderzoeken. De bevindingen, conclusies en aanbevelingen legt de radioloog vast in een radiologisch verslag, dat een integraal onderdeel vormt van het radiologisch onderzoek. Dit verslag komt (desgewenst met beelden) beschikbaar voor de behandelend arts. Dit is het radiologisch zorgproces.

1.3.1.1 Performance en snelheid bij spoed

De snelheid van beschikbaarheid van een beeld met verslag uit de tijdlijn dient vergelijkbaar te zijn met de huidige prestaties binnen een ziekenhuis.

Bij een spoedverwijzing is de maximale wachttijd voor de 2e lijns/medisch specialistische zorg 90-95% binnen 15 minuten en 100% binnen 30 minuten.

1.3.2 Reikwijdte Informatiestandaard

De reikwijdte van de informatiestandaard beslaat de functionele beschrijvingen en de dataset voor alle gegevensuitwisselingen binnen één of meerdere processen zorgprocessen.

1.3.4 Inzet zibs en doorontwikkeling

Voor de ontwikkeling van deze informatiestandaard is het uitgangspunt om zoveel mogelijk bestaande zibs te implementeren en aan te vullen naar behoefte. De intentie van zibs is het implementeren van herbruikbare bouwstenen voor eenmalig vastlegging en meervoudig gebruik. Zibs zijn dan ook bouwstenen in veel andere verzamelingen dan Beeldbeschikbaarheid. Deze andere verzamelingen zijn deels al in ontwikkeling (in de BgZ, Oncologie, Geboortezorg etc.). Daarnaast zullen zibs ook de basis zijn van onderzoek en kwaliteitsverantwoording. De te implementeren zibs zullen dus ook bouwstenen zijn voor deze andere processen.

Daarom dienen de zibs zodanig in de systemen geïmplementeerd te worden, dat hergebruik voor andere doeleinden dan Beeldbeschikbaarheid gefaciliteerd wordt. Doel is hergebruik op alle gebieden van de zorg, niet alleen implementatie van Beeldbeschikbaarheid. De informatiestandaard Beeldbeschikbaarheid kan gebruik buiten Beeldbeschikbaarheid niet specificeren of kwalificeren, maar gebruik buiten de scope van Beeldbeschikbaarheid is wel het doel.

1.3.5 Generieke functies

Beeldbeschikbaarheid is afhankelijk van generieke functies die de NEN apart behandelt in de NEN-werkgroep 'normen voor generieke functies'. Het ministerie heeft aan NEN gevraagd om samen met experts uit het veld te starten met het ontwikkelen van drie normen voor een eerste vier generieke functies. Vanuit de normcommissie ‘Informatievoorziening in de zorg’ beginnen verschillende werkgroepen met de volgende thema’s:

1. Toestemming (van de patiënt)
2. Identificatie & authenticatie (van de zorgverlener, zorgaanbieder en de patiënt)
3. Lokalisatie (vindbaarheid van patiëntgegevens)

1.4 Kwalificatie

Op basis van dit FO en de daarbij behorende dataset wordt een kwalificatiescript opgesteld. Het opstellen van kwalificatiescripts valt buiten de scope van dit FO. Voor meer informatie zie de websitepagina over Nictiz kwalificaties.

2 Use Cases

2.1 Algemeen

Een use case is een specifieke beschrijving van een praktijksituatie in de zorg waarbij voor een concrete situatie het uitwisselen van informatie wordt beschreven aan de hand van actoren (mensen, systemen) en transacties (welke informatie wordt wanneer uitgewisseld). Een use case is een verbijzondering van een specifiek onderdeel van het zorgproces. Een informatiestandaard kan bestaan uit één of meerdere use cases. Iedere use case koppelt met een scenario in ART-DECOR. Wanneer verschillende use cases gebruik maken van hetzelfde scenario kan een andere indeling gewenst zijn, bijvoorbeeld op basis van proces. In dit FO wordt elke use case geanalyseerd en uitgewerkt.

Netwerkgeneeskunde vergroot het belang van beeldbeschikbaarheid van radiologische onderzoeken over de grenzen van zorginstellingen heen. Door concentratie van complexe zorg en het ontstaan van regionale netwerken voor ziektebeelden (bijv. multitraumazorg, interventie bij een herseninfarct, oncologische zorg) vindt medisch specialistische diagnostiek en behandeling bij een patiënt steeds vaker verspreid over verschillende ziekenhuizen plaats. Alle radiologische onderzoeken uit alle zorginstellingen waar de patiënt is geweest, kunnen relevant zijn voor een behandelend arts of radioloog in de volgende zorginstelling. Tijdige, volledige en betrouwbare beschikbaarheid van relevant, eerder uitgevoerd radiologisch onderzoek bij een nieuw radiologisch onderzoek, bij een herbeoordeling met expertise of bij een multidisciplinair overleg voor verdere behandeling vergroot de kwaliteit van zorg inhoudelijk en in doorlooptijd. Een overzicht van al het eerder uitgevoerd radiologisch onderzoek van een patiënt, inclusief elders vervaardigde beelden en verslagen, optimaal geïntegreerd in de eigen werkomgeving van de behandelend arts of radioloog en de mogelijkheid om deze beelden en verslagen te bekijken en te betrekken bij de diagnostiek en/of behandeling van dat moment, is hiervoor een randvoorwaarde. Deze zogenoemde “tijdlijn radiologische onderzoeken” is door de NVvR beschreven in een Standaard: Tijdlijn Radiologische Onderzoeken.

De informatiestandaard Beeldbeschikbaarheid voorziet in het raadplegen van de tijdlijn, beelden en verslagen en kent drie use cases:

1. Radioloog/Behandelend arts raadpleegt tijdlijn data
2. Radioloog/Behandelend arts raadpleegt beelden
3. Radioloog/Behandelend arts raadpleegt verslagen

Deze use cases worden in de volgende paragrafen individueel beschreven.

2.2 Use case 1: Opvragen Tijdlijn Data

2.2.1 Doel en Relevantie

2.2.1.1 Patient journey

(obv "Reguliere verwijzing in Kwaliteitsstandaard")

Patiënt X met een bekende voorgeschiedenis meldt zich bij de huisarts met aanhoudende vermoeidheidsklachten. Op basis van haar anamnese en lichamelijk onderzoek besluit de huisarts een aantal bloedonderzoeken aan te vragen en een röntgenfoto van de longen van patiënt X in ziekenhuis A.

De huisarts bespreekt de uitslagen van de onderzoeken met patiënt X. De bloedwaarden zijn normaal, maar in het verslag van de radioloog in ziekenhuis A staat dat er wat op de thoraxfoto is gezien, en dat nader onderzoek moet worden overwogen. De huisarts stelt een verwijzing voor naar de longarts. Gezien de wachttijden kiest patiënt X niet voor ziekenhuis A maar voor ziekenhuis B.

Longarts B in ziekenhuis B ontvangt patiënt X op haar spreekuur. Ze luistert naar de klachten van de patiënt en leest de uitslagen van eerder uitgevoerde onderzoeken. Ook raadpleegt zij de tijdlijn radiologische onderzoeken.

2.2.2 Proces en Context (pre- en postproces)

2.2.2.1 Preproces

• De radioloog / behandelend arts heeft een behandelrelatie met de patiënt.
• De radioloog / behandelend arts wil eerder uitgevoerde radiologische onderzoeken betrekken om tot een beter en vollediger oordeel, verslag en advies te komen, dan zonder het geval zou zijn.

2.2.2.2 Proces

• De radioloog / behandelend arts raadpleegt de "tijdlijn radiologische onderzoeken"

2.2.2.3 Postproces

• De radioloog / behandelend arts krijgt de tijdlijn beschikbaar in zijn eigen werkomgeving als onderdeel van zijn workflow en geïntegreerd in het lokale patiëntendossier (EPD) én in het beeldendossier van de patiënt (PACS).
• De radioloog / behandelend arts ziet alle intern en extern uitgevoerde radiologisch onderzoeken eenmalig in de tijdlijn.
• De tijdlijn kan worden gefilterd of gesorteerd op datum, type onderzoek en zorginstelling.
• De radioloog / behandelend arts kan vanaf de tijdlijn beelden en verslagen ophalen.
• Beelden en verslagen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en een blik of klik van elkaar verwijderd.

2.2.3 Bedrijfsrollen en UML activity diagram

2.2.4 Informatieoverdracht

2.2.4.3 Samenhang bedrijfsrollen, activiteiten, transacties, systeemrollen en transactiegroepen

Transactiegroep	Transacties	Systeemrol	Systeem	Bedrijfsrol
Opvragen tijdlijn data	Opvragen tijdlijn data	BBS-TDV	PACS/EPD	Radioloog/Behandelend arts
	Opleveren tijdlijn data	BBS-TDO	PACS	Radioloog

2.3 Use case 2: Opvragen Beelden

2.3.1 Doel en Relevantie

2.3.1.1 Patient journey

(vervolg op Use case 1)

Zij raadpleegt de tijdlijn radiologische onderzoeken en haalt het onderzoek uit ziekenhuis A op. Samen met de patiënt bekijkt ze de thoraxfoto uit ziekenhuis A en wat radioloog A daarop heeft gezien. Ze besluit tot het aanvragen van een CT thorax om beter te bepalen wat er in de longen zit, en wat kan worden uitgesloten.

Radioloog B in ziekenhuis B beoordeelt de CT thorax die van patiënt X is gemaakt, raadpleegt de tijdlijn radiologische onderzoeken, ziet dat in ziekenhuis A recent een thoraxfoto is gemaakt en dat haar analyse en conclusie in het verlengde liggen van wat radioloog A heeft opgenomen in het verslag. Ze maakt het verslag van de CT thorax met haar bevindingen voor longarts B.

Op basis van al het aanvullend onderzoek stelt longarts B een diagnose en wordt besloten tot een behandeling met radiotherapeutische bestraling. Patiënt X wordt hiervoor verwezen naar radiotherapeutisch instituut C. In radiotherapeutisch instituut C raadpleegt radiotherapeut C de tijdlijn radiologische onderzoeken. Zij maakt gebruik van de CT thorax van ziekenhuis B om de planning van de bestraling te maken. Patiënt X ondergaat in een aantal sessies een behandeling.

Patiënt X voelt zich na een periode van herstel veel beter en is voor een controle-afspraak bij longarts B. Op basis van lichamelijk onderzoek besluit de longarts nog wel een controlefoto te laten maken. Radioloog B beoordeelt de nieuwe thoraxfoto in ziekenhuis B en vergelijkt deze met de eerdere thoraxfoto in ziekenhuis A. Ze stelt vast dat de eerder waargenomen afwijkingen zijn verdwenen. Patiënt X wordt ontslagen uit behandeling.

2.3.2 Proces en Context (pre- en postproces)

2.3.2.1 Preproces

• Use case 1
• De radioloog / behandelend arts ziet op de tijdlijn een eerder onderzoek waarvan hij een beeld wil ophalen.

2.3.2.2 Proces

• De radioloog / behandelend arts haalt het beeld op.

2.3.2.3 Postproces

• De radioloog / behandelend arts ziet het opgehaalde beeld in zijn eigen werkomgeving.
• Beelden en verslagen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en een blik of klik van elkaar verwijderd.

2.3.3 Bedrijfsrollen en UML activity diagram

2.3.4 Informatieoverdracht

2.3.4.3 Samenhang bedrijfsrollen, activiteiten, transacties, systeemrollen en transactiegroepen

Transactiegroep	Transacties	Systeemrol	Systeem	Bedrijfsrol
Opvragen Beelden	Opvragen beelden	BBS-BV	PACS/EPD	Radioloog/Behandelend arts
	Opleveren beelden	BBS-BO	PACS	Radioloog

2.4 Use case 3: Opvragen Verslagen

2.4.2 Proces en Context (pre- en postproces)

2.4.2.1 Preproces

• Use case 1
• De radioloog / behandelend arts ziet op de tijdlijn een eerder onderzoek waarvan hij een verslag wil ophalen.

2.4.2.2 Proces

• De radioloog / behandelend arts haalt het verslag op.

2.4.2.3 Postproces

• De radioloog / behandelend arts ziet het opgehaalde verslag in de eigen werkomgeving in eigen formaat.
• Beelden en verslagen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en een blik of klik van elkaar verwijderd.

2.4.3 Bedrijfsrollen en UML activity diagram

2.4.4 Informatieoverdracht

2.4.4.3 Samenhang bedrijfsrollen, activiteiten, transacties, systeemrollen en transactiegroepen

Transactiegroep	Transacties	Systeemrol	Systeem	Bedrijfsrol
Opvragen Verslagen	Opvragen verslagen	BBS-VV	PACS/EPD	Radioloog/Behandelend arts
	Opleveren verslagen	BBS-VO	PACS	Radioloog

2.5 Note

Ter uitbreiding van use case 2 en use case 3 moet het tevens mogelijk zijn om meer dan een enkel beeld en/of verslag tegelijk aan te merken om op te halen.

3 Systemen & Systeemrollen

In de beschikbaarstelling van beelden spelen een aantal systemen een rol:

• PACS/EPD van de vragende organisatie,
• PACS van de opleverende, producerende organisatie

Deze systemen hebben verschillende systeemrollen:

• Vragend Systeem EPD /PACS
  • TijdslijnDataVragendSysteem (BBS-TDV)
  • VerslagVragendSysteem (BBS-VV)
  • BeeldVragendSysteem (BBS-BV)

• Opleverend systeem PACS (producerende organisatie)
  • TijdslijnDataOpleverendSysteem (BBS-TDO)
  • VerslagOpleverendSysteem (BBS-VO)
  • BeeldOpleverendSysteem (BBS-BO)

4 Procesrollen

De standaard kent een aantal bedrijfsrollen, te weten:

Bedrijfsrol	Activiteit
Radioloog	Vraagt externe onderzoeken op
Behandelend arts	Vraagt externe onderzoeken op

5 Aanvullende informatie

5.1 Aanwijzingen/eisen voor functionaliteit van systemen

5.1.1 Eenheid van taal

Voor de eenheid van taal wordt zo veel mogelijk SNOMED gebruikt.

5.1.2 Afschermen van gegevens (optioneel)

Dit lijkt me de plek voor het beschrijven van de toestemming tot opvragen

Toestemmingverlening van de patiënt voor het beschikbaar stellen van radiologische beelden en verslagen over de ziekenhuisgrenzen heen wordt (impliciet) verkregen door de verwijzing, waarbij de patiënt betrokken is. Ten aanzien van de toegangsverlening is het uitgangspunt van de NVvR dat de huidige voorzieningen binnen het ziekenhuis, die onder toezicht en accreditatie staan van externe autoriteiten, zijn door te vertalen naar een ziekenhuisoverstijgend systeem met landelijke reikwijdte zoals de tijdlijn.

Elke radioloog en behandelend arts, die een behandelrelatie heeft met een patiënt, krijgt toegang tot de tijdlijn van radiologische beelden en verslagen van deze patiënt, met bijbehorende waarborgen en controles, waarbij de patiënt kan zien wie wat heeft geraadpleegd en eventuele uitzonderingen aangeven.

Radiologische beelden en verslagen reiken meestal verder dan één diagnose- of ziektebeeld, relevantie van een bepaald beeld en verslag is maar voor een deel a priori te bepalen en iedere situatie levert potentieel a posteriori andere relevante onderzoeken op. Dit ondersteunt de visie van de tijdlijn, waarmee de suboptimale werkwijze van een selectie van beelden en verslagen bij verwijzing van het ene naar het andere ziekenhuis kan worden verlaten.

De NVvR realiseert zich dat er sprake moet zijn van rechtmatige toegangsverlening, passend binnen wet- en regelgeving. Het leveren van veilige en goede zorg voor de patiënt zal echter altijd het leidende principe moeten zijn en blijven.

5.1.3 Tonen van informatie

Moet hier iets gezegd worden over hoe beelden worden getoond (bijv ondersteuning van hanging protocols)? Verslagen moeten getoond worden in huisformaat

Verschillende onderzoeken die gezamenlijk in een rapport verzonden zijn, dienen juist wel gezamenlijk als rapport getoond te worden.

5.1.4 IHE-standaard

De informatie-uitwisseling en workflow is gebaseerd op de Integrating the Healthcare Enterprise (IHE) standaard.

5.2 Begrippenlijst

Begrip	Omschrijving
ART-DECOR	internationaal platform voor het ontwikkelen, vastleggen en beheren van informatiestandaarden voor de zorg.
EPD	Elektronisch Patiënten Dossier
FO	Functioneel Ontwerp
NEN	NEderlandse Norm
NVvR	Nederlandse Vereniging voor Radiologie[1]
PACS	Picture Archiving and Communication System
TO	Technisch Ontwerp
zibs	Zorginformatiebouwstenen
Zorgverlener	Zorgverleners zijn alle personen die een behandelrelatie met een patiënt kunnen hebben.

6 Release notes

Auteur(s)	Titel	Versie	Datum	Bron	Organisatie
Wai-Lam Wong en Anne van der Kant	Ontwerp Beelduitwisseling	0.0.2	9 juni 2022	Handleiding Functioneel Ontwerp Informatiestandaard v1.0	Nictiz

7 Paginahistorie

Versie	Datum	Omschrijving
0.0.2	9 juni 2022	WIP