Brontekst bekijken van 7kezo:V2.1 HL7v3-bouwstenen Ketenzorg

{{#customtitle:HL7v3 Implementatiehandleiding Bouwstenen Ketenzorg|HL7v3 Implementatiehandleiding Bouwstenen Ketenzorg}}
{{underconstruction}}

=Inleiding=
==Doel en scope==
Dit document beschrijft de HL7 implementatiehandleiding van de Ketenzorg-bouwstenen. De bouwstenen zijn hier [[kezo:Functionele_toelichting_bouwstenen|functioneel beschreven]].
In de ART-DECOR omgeving staat de publicatie van de Ketenzorg-bouwstenen, zie project [http://decor.nictiz.nl/art-decor/decor-project--kz- Ketenzorg]. 

==Doelgroep voor dit document==

De doelgroep voor dit document zijn de XIS-leveranciers die de Ketenzorg-bouwstenen moeten ondersteunen binnen hun applicaties. De handleiding is in principe niet relevant voor de LSP-leverancier, aangezien bouwstenen per definitie als ‘blobs’ behandeld worden door het LSP. Dat wil zeggen dat ze onveranderd worden doorgegeven, mogelijk in een andere verpakking (document/wrappers), maar inhoudelijk niet bewerkt of zelfs bekeken worden. Theoretisch moeten bouwsteeninstantiaties versleuteld kunnen zijn, zonder dat de werking van het LSP daardoor beïnvloed wordt.

==Relatie met overige documenten==
Dit document is bewust zoveel mogelijk opgezet als een zelfstandige bron van informatie. De HL7 versie 3 standaard is nuttig als achtergrondinformatie, maar niet per se noodzakelijk om de bouwstenen te implementeren. De details voor het implementeren van de data types (elementaire bouwstenen) en de bouwstenen voor patiënten en artsen zijn uitgewerkt in de Implementatiehandleiding HL7v3 Basiscomponenten, waarin ook meer algemene achtergrondinformatie over de implementatie van HL7v3 te vinden is.

Er wordt in dit document nadrukkelijk niets vermeld over de samenhang met het uitwisselmechanisme voor de bouwstenen, inclusief de verpakking waarin ze uitgewisseld worden (berichtwrappers en/of CDA documenten). Deze implementatiehandleiding beschrijft alleen de implementatie van de bouwstenen zelf (als gegevensdragers) en die is per definitie onafhankelijk van het gebruikte uitwisselmechanisme. De enige wisselwerking die kan bestaan is dat sommige gegevenselementen in de instantiaties optioneel kunnen zijn, omdat ze impliciet bekend zijn vanuit de omliggende gegevensdrager (dit geldt met name voor de patiënt in geval van CDA documenten).

===Relatie met bestaande specificaties binnen AORTA===
Bij het specificeren van de implementatievorm voor bouwstenen is er steeds een afweging nodig tussen het principe van standaardisatie volgens internationale standaarden en de praktische behoefte om aan te sluiten bij bestaande specificaties. Vanzelfsprekend zal altijd gestreefd worden naar het aansluiten bij standaarden, maar vooralsnog wordt interne consistentie binnen AORTA iets zwaarder gewogen dan internationale standaardisatie. Dat wil zeggen dat de volgende hiërarchie bestaat bij het maken van de keuze voor de implementatievorm van een bepaalde bouwsteen:

*Indien er al een specificatie bestaat voor implementatie binnen AORTA (zoals bij labbepalingen en medicatievoorschriften) dan wordt daar 1-op-1 bij aangesloten.
*Zo nee, dan wordt gebruik gemaakt van het universele model voor het clinical statement uit CDA Release 2 als basis voor implementatie (zie [[7kezo:V2.0_HL7v3-bouwstenen_Ketenzorg#Clinical_Statement_Model_.E2.80.93_CDA_R2|hier]]).

Het voordeel van de eerste optie is dat softwareleveranciers de softwaremodule voor het verwerken van dit bouwsteentype onveranderd moeten kunnen toepassen (al kan dat zijn op basis van een nieuwe interactie of zelfs een nieuw type gegevensdrager, zoals CDA). Het voordeel van de tweede optie is dat een generieke module gebruikt kan worden voor het verwerken van clinical statements, ook al zullen er altijd specifieke implementatie-richtlijnen zijn (in de vorm van een zogenaamde template) voor elk bouwsteentype.

===Relatie met project Generieke Overdrachtsgegevens===
Er is een belangrijke relatie tussen het project Referentiearchitectuur Ketenzorg, in het bijzonder deze bouwsteenimplementaties, en het project Generieke Overdrachtsgegevens van de NFU (onder regie van Nictiz). Het streven is om er voor te zorgen dat de bouwsteenimplementaties in beide projecten volledig consistent met elkaar zijn. Dat wil zeggen dat daar waar sprake is van dezelfde uitwisselbare concepten (d.w.z. bouwsteen-types), ernaar gestreefd zal worden hiervoor ook dezelfde implementatie te hebben.

{{:7kezo:V2.0 Documenthistorie}}

==Legenda==
{{NoteBox|Let op! Dit is een aandachtpunt.
Een opmerking die de aandacht vestigt op een bepaald opvallend aspect}}
{{IssueBox|Dit is een 'open issue' of 'known issue'.
Een kwestie die nog open ligt voor discussie, maar onderkend is.}}
{{FaqBox|Dit is een frequently asked question (FAQ) met antwoord.}}

=Algemene regels voor bouwsteenimplementatie=
==Bouwstenen als implementatievorm==
In het architectuurontwerp voor de zorgtoepassing Ketenzorg is toegelicht waarom gekozen is voor het bouwsteenprincipe bij de uitwerking van deze zorgtoepassing (zodanig dat die later als basis kan dienen voor toekomstige zorgtoepassingen). 

De definitie van een bouwsteen is:
*'''Een logisch afgebakende, herbruikbare informatie-eenheid, incl. een implementeerbare specificatie, die als geheel geautoriseerd kan worden.'''

Belangrijk om te benadrukken is dat het bouwsteenprincipe op verschillende niveaus kan worden beschouwd. De volgende termen typeren het onderscheid tussen deze niveaus:
*'''Bouwsteentype''' (aanduiding). 
*'''Bouwsteenmodel''' (conceptueel). 
Een visuele representatie van de gegevens¬elementen voor een bouwsteentype, in hun onderlinge samenhang. Dit model is implementatie-onafhankelijk omdat het alleen semantiek en geen syntax aanduidt. 
*'''Bouwsteentemplate''' (implementeerbaar). 
De ‘vertaling’ van het bouwsteenmodel in een implementeerbaar formaat (bijv. als restrictie op CDA R2 clinical statement). Een template beschrijft de syntax van het uitwisselformaat, plus de gekoppelde value sets.
*'''Bouwsteeninstantiatie''' (gevuld met echte data). 
Een ‘invulling’ van het bouwsteentemplate voor specifieke gegevens. Hier wordt dus bijv. het concept medicatie weergegeven in de vorm die wordt beschreven door de template, maar nu met een specifiek medicijn.

Dit document benoemt enkele bouwsteentypen (een subset die momenteel in scope is), maar schetst daarbij '''geen conceptuele modellen'''. Wel wordt een link gelegd naar modellen voor vergelijkbare concepten, die in het project Generieke Overdrachts-gegevens zijn uitgewerkt. De nadruk ligt op het beschrijven van de '''HL7 templates''' die specificeren wat de implementeerbare vorm van deze bouwstenen is. Daarbij worden '''XML voorbeelden''' gegeven, die een indruk geven van de bouwsteeninstantiaties.

{{FaqBox|Het bouwsteenconcept wordt niet alleen op conceptueel niveau toegepast, maar ook op implementatieniveau. Het is juist bij het fysiek uitwisselen in XML formaat dat leveranciers nu vaak te maken hebben met verschillende implementatievormen van hetzelfde logische concept. Doel is om te zorgen dat leveranciers een softwaremodule kunnen schrijven die een bouwsteen-implementatie ondersteunt, zodanig dat deze software net zo herbruikbaar is als de bouwsteen zelf. Daarmee wordt het onderscheid tussen de uitwissel-mechanismen, met name berichten versus documenten, ook gereduceerd tot ‘verpakking’, omdat het XML formaat van de inhoud gestandaardiseerd is. Het werken met herbruikbare bouwstenen zal overigens ook de basis zijn voor de volgende generatie HL7 implementaties, want de resources van Fast Healthcare Interoperability Resources (FHIR) zijn ook gewoon bouwstenen. }}

==HL7v3 model voor implementatie==
De belangrijkste vraag bij het maken van implementeerbare bouwsteenspecificaties is welk onderliggend HL7 versie model er gebruikt wordt. Bij de implementatie op basis van berichten die nu gangbaar is binnen AORTA, werd normaal gesproken voor elk type opgeleverde gegevens een specifiek berichtmodel ontwikkeld, waarbij ook een specifiek XML Schema hoort. Aan de andere kant kent HL7v3 het mechanisme van de Clinical Document Architecture (CDA), dat één vast model en bijbehorend XML Schema kent. Specifieke implementatierichtlijnen worden dan aangeduid door middel van een zogenaamd ''template'', dat weergeeft welke regels er precies gelden voor de inhoud.

De trend is dat steeds meer HL7v3 interfaces wereldwijd gebaseerd zijn op CDA, specifiek op Release 2 van deze standaard. De implementatie van bouwstenen ligt echter niet op het niveau van gehele documenten (die een verzameling gegevens kunnen omvatten die bestaat uit meerdere instantiaties van verschillende bouwsteentypen), maar op het niveau van het zogenaamde Clinical Statement. Dit clinical statement is het onderdeel van het CDA model dat bedoeld is om specifieke medische gegevens weer te geven. Ook dit heeft een vast XML Schema, dat een subset is van het CDA R2 Schema.

{{NoteBox|Uitgangspunt is dat bouwsteenimplementaties in principe compatible zullen zijn met het '''clinical statement van CDA Release 2''' (CDA R2), eventueel aangevuld met '''extensies''' voor het realiseren van functionaliteit die ontbreekt in het clinical statement model. Echter: de aanwezigheid van een '''bestaande, niet op CDA R2 gebaseerde implementatie''' (zoals die van bestaande zorgtoepassingen binnen AORTA), kan reden zijn om van dit principe af te wijken. Dit wordt per bouwsteentype apart afgewogen.}}

De migratie richting het generieke model (en Schema) van het clinical statement is vooral een verschuiving van specificatie d.m.v. een specifiek XML Schema naar specificatie d.m.v. een specifiek template (en de bijbehorende Schematron regels). Daarbij blijft het nog steeds zo dat de gespecificeerde templates domeinspecifiek zijn.

Dat in eerste instantie een mix van op het clinical statement gebaseerde templates en bestaande AORTA-specificaties wordt gebruikt is een afweging tussen principe en praktijk. Voor de leveranciers heeft het hergebruik van bestaande AORTA-bouwstenen als voordeel dat ze ook bijbehorende softwaremodules kunnen hergebruiken. Op enig moment zal echter een migratie worden ingezet clinical statements conform CDA R2, hetgeen sowieso het uitgangspunt is voor ontwikkeling van nieuwe zorgtoepassingen.

In de volgende paragraaf wordt het generieke Clinical Statement model van CDA R2 beschreven. Per bouwsteentype wordt dan een subset van dit model aangeduid (het XML-implementatieformaat is altijd conform het Schema van het Clinical Statement). 

Als sprake is van een reeds geïmplementeerd model binnen AORTA,  dan wordt dit model weergegeven, zoveel mogelijk consistent met het gebruik binnen de bestaande zorg-toepassing (het XML-implementatieformaat is dan conform het bijbehorende Schema).

==Clinical Statement Model – CDA R2==
Het Clinical Statement model voor CDA R2 heeft de volgende grafische representatie:

[[Image:Clinicalstatementmodel.jpg|600px]]

Noot: bovenstaand model is iets overzichtelijker getekend dan in het totaalmodel voor CDA R2. De semantiek ervan is echter 100% compatible met die van standaard CDA R2.

Het (sub)model dat wordt gehanteerd voor bouwsteenimplementaties is een restrictie op bovenstaand model. Dat wil zeggen dat een keuze gemaakt wordt uit de choice box, dat optionele elementen kunnen worden weggelaten en dat de cardinaliteit van relaties en attributen kan worden aangescherpt. Deze bouwsteenimplementaties conformeren zich dus aan bovenstaand model. Het gevolg is dat de bijbehorende bouwsteeninstantiaties ook zullen valideren tegen het XML Schema van het Clinical Statement van CDA R2.

==XML Schema==
Het XML Schema dat hoort bij het Clinical Statement van CDA R2 is geen product dat op zichzelf staand door HL7 wordt opgeleverd. Er bestaat een overall Schema voor CDA R2, waar het Clinical Statement onderdeel van uitmaakt. Dit beschouwt het Clinical Statement zuiver in de context van een CDA document, waarbij elk van de ´statements´ fungeert als een ´entry´ binnen een sectie van het overkoepelende CDA document. 

Voor toepassing bij de implementatie van bouwstenen is het echter wenselijk dat er een apart XML Schema is, specifiek voor het Clinical Statement, vanzelfsprekend zodanig dat dit 100% compatible is met het XML Schema van CDA R2. Dit XML Schema is gemaakt en wordt meegeleverd met deze implementatiehandleiding. Elke bouwsteeninstantiatie die conform het Clinical Statement is geïmplementeerd moet hier dus tegen valideren.

==HL7 template==
Van elke bouwsteenimplementatie zal in detail moeten worden uitgewerkt aan welke '''syntax''' (XML-structuur) en '''conformance statements''' (regels voor het vullen van de gegevenselementen) de bouwsteeninstantiaties (die over de lijn gaan) moeten voldoen. 

Voorheen sloot dat binnen AORTA meestal 1-op-1 aan bij het XML Schema dat voor een bepaalde gegevensuitwisseling gehanteerd werd (één Schema per type berichtpayload), maar dat principe verandert nu elke bouwsteenimplementatie in principe gebaseerd is op het XML Schema van het clinical statement van CDA R2. De weergave van de exacte XML-structuur en de business rules gebeurt dus nu in een zogenaamd '''HL7 template'''.

Zo’n template kan worden uitgewerkt, onafhankelijk van het onderliggende XML Schema, en dient als basis voor het (zoveel mogelijk automatisch) genereren van Schematron scripts die kunnen dienen t.b.v. nadere validatie van de bouwsteeninstantiaties.

==Relaties tussen bouwstenen==
In het conceptueel model van een bouwsteen kunnen relaties worden gelegd naar andere bouwstenen (denk aan de relatie tussen een medicatieverstrekking en het bijbehorende voorschrift). De vraag is nu hoe een dergelijke relatie implementeerbaar wordt gemaakt. Daarbij zijn verschillende methodieken mogelijk, die hieronder kort worden opgesomd:

*'''By value''', de ene bouwsteen is opgenomen in de andere, bijv. bij opnemen van de  diagnose(code) als reden van voorschrijven in medicatievoorschrift. 
*'''By reference''', de ene bouwsteen verwijst naar de andere, door een unieke referentie (ID). 
*'''By context''', de relatie tussen bouwstenen wordt duidelijk uit de context waarin ze uitgewisseld worden. Hiervan kan bijv. gebruik worden gemaakt binnen een CDA document.

De keuze die in dit project is gemaakt is dat de relaties tussen bouwstenen worden aangeduid met unieke '''referenties''' (by reference). Dit kan op alle abstractieniveaus:

#Link naar relevante context in bouwsteenmodel.
#Subtemplates (o.b.v. template ID) in een template.
#Referenties (o.b.v. instance ID) in instantiaties.

Dit uitgangspunt zorgt ervoor dat bouwsteeninstantiaties los van elkaar kunnen worden verwerkt en opgeslagen, terwijl de samenhang ertussen toch te achterhalen blijft. Dit stelt wel de nodige eisen, zowel op conceptueel als op implementeerbaar niveau:

*het conceptueel model moet altijd '''alle referenties naar andere bouwstenen''' weergeven, waarbij het bouwsteentype verwijst naar het achterliggende model
*elke bouwsteeninstantiatie moet '''uniek en persistent identificeerbaar''' zijn, zodat de bijbehorende identifier gebrukt kan worden om eraan te refereren.

{{FaqBox|Relaties tussen bouwstenen kunnen ook impliciet zijn, als de context de relatie ertussen vastlegt. Een goed voorbeeld is de wijze waarop de patiënt wordt aangeduid binnen een CDA document. Deze ligt vast op het niveau van de header en is daardoor impliciet bekend in alle bouwsteeninstantiaties die als entry in het document zijn opgenomen. Hetzelfde effect kan worden bereikt in een bericht door een extra headerelement toe te voegen in het berichtmodel of door gebruik te maken van het element <attentionLine> in de tranmission wrapper van het bericht (waarin het BSN is opgenomen).}}

{{FaqBox|Het kan gebeuren dat een referentie naar een bouwsteeninstantiatie ’doodloopt’ (een zogenaamde ‘dangling reference’), als de bouwsteen waarnaar verwezen wordt onbereikbaar is. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren indien de vragende partij niet geautoriseerd is om het bouwsteentype waarna verwezen wordt in te zien. Software moet hier mee om kunnen gaan.}}

==Overzicht bouwstenen==
Het volgende plaatje geeft een overzicht weer van de bouwstenen zoals nu gedefinieerd en de samenhang tussen de bouwstenen.

[[Image:Overzichtbouwstenen.png|600px]]

Figuur: Relaties tussen de bouwstenen 

{{:7kezo:V2.0_Labbepaling}}
{{:7kezo:V2.0 Algemene bepaling}}
{{:7kezo:V2.0 Contactmoment}}
{{:7kezo:V2.0 Medicatievoorschrift}}
{{:7kezo:V2.0 Contactverslag}}
{{:7kezo:V2.0 Overdracht Concern}}
{{:7kezo:V2.0 Alert}}
{{:7kezo:V2.0 Allergie Intolerantie}}