1 Inleiding
Laboratoriumonderzoek is essentieel in het zorgproces. Het wordt uitgevoerd voor verschillende doeleinden in het zorgproces, zoals bijvoorbeeld het vaststellen van ziekten en het bepalen van de juiste medicatie(dosering). Om de laboratoriumresultaten snel en veilig bij de zorgverlener en/of patiënt te krijgen en te kunnen hergebruiken, moeten zorgverleners, laboratoria en onderzoekers eenduidig én op dezelfde wijze laboratoriumgegevens registeren en uitwisselen.
1.1 Algemeen
Deze pagina beschrijft het functioneel ontwerp voor de informatiestandaard Uitwisseling Laboratoriumgegevens.
In dit proces maken verschillende bedrijfsrollen gebruik van informatiesystemen voor het ontvangen of versturen van laboratoriumgegevens. Zo ontvangt bijvoorbeeld een zorgverlener met de bedrijfsrol ‘Huisarts’ in zijn Huisartseninformatiesysteem (HIS) de laboratoriumgegevens vanuit het laboratoriuminformatiesysteem (LIS). De beschreven processen en uitwisseling van laboratoriumgegevens zijn gebaseerd op de vier domeinen uit de Richtlijn Uitwisseling laboratoriumgegevens, zoals beschreven in hoofdstuk 1.3.1.
Het proces voor het uitwisselen van de laboratoriumgegevens is in onderstaande afbeelding gevisualiseerd.
Figuur: Proces Uitwisseling Laboratoriumgegevens
De informatiestandaard Labuitwisseling maakt het mogelijk dat:
- Zorgverleners direct elektronisch de laboratoriumresultaten van hun patiënt kunnen inzien, delen en hergebruiken (Lab2Zorg);
- Patiënten hun eigen laboratoriumresultaten kunnen inzien en delen (Lab2Patiënt).
- Laboratoria onderling opdrachten en laboratoriumresultaten kunnen uitwisselen (Lab2Lab);
- Onderzoeksinstituten (zoals het RIVM) direct laboratoriumgegevens kunnen ontvangen van laboratoria (Lab2Publichealth);
Het functioneel ontwerp beschrijft voor alle uitwisselscenario's (in dit document use cases genoemd) uit de informatiestandaard de transacties, transactiegroepen, de systemen, de systeemrollen en de bedrijfsrollen van zorgverleners of patiënten. Daarvoor worden de eisen gegeven voor het sturen of ontvangen van gegevens. In hoofdstuk 2 Usecases wordt per zorgproces binnen labuitwisseling verder ingegaan op wat een use case inhoudt en zijn de nadere details beschreven.
Voor meer informatie over informatiestandaarden en hoe deze worden ontwikkeld, zie de Nictiz webpagina voor informatiestandaarden. Voor de verklaring van de begrippen die voorkomen in het functioneel ontwerp wordt verwezen naar het begrippenoverzicht op de Nictiz website.
1.2 Doelgroep
De doelgroepen van dit functionele ontwerp zijn:
- Productmanagers, architecten, ontwerpers en testers van:
- XIS-leveranciers;
- Koepelorganisaties;
- Laboratoria;
- Zorgorganisaties;
- Nictiz;
- Vertegenwoordigers van zorgverleners.
1.3 Kaders & uitgangspunten
1.3.1 Richtlijn & proces
De Richtlijn Uitwisseling laboratoriumgegevens beschrijft vier laboratoriumdomeinen en daar bijhorende informatie-uitwisseling. De richtlijn is opgesteld door de betrokken koepels en stelt welke berichten- en gegevensset nodig zijn voor (automatische) elektronische uitwisseling van laboratoriumgegevens tussen verschillende partijen in de zorgsector BRON.
De patientjourneys uit de richtlijn worden in deze informatiestandaard gebruikt ter ondersteuning van de verschillende processen en als usecases beschreven. In dit functioneel ontwerp worden de domeinen aangeduid als processen. De processen en de usecases worden in hoofdstuk 2 beschreven.
1.3.2 Reikwijdte Informatiestandaard
De reikwijdte van de informatiestandaard beslaat de functionele beschrijvingen en de dataset voor alle uitwisselingen van Laboratoriumgegevens. Met uitzondering van laboratoriumgegevens als onderdeel van een groter dossier.
1.4 Kwalificatie
Op basis van dit FO en de daarbij behorende dataset wordt een kwalificatiescript opgesteld. Het opstellen van kwalificatiescripts valt buiten de scope van dit FO. Voor meer informatie zie de websitepagina over Nictiz kwalificaties.
2 Usecases
Een usecase is een specifieke beschrijving van een praktijksituatie in de zorg waarbij voor een concrete situatie het uitwisselen van informatie wordt beschreven. Dit gebeurd aan de hand van:
- actoren: mensen en systemen
- transacties: welke informatie wordt wanneer uitgewisseld
Een usecase is een verbijzondering van een specifiek onderdeel van het zorgproces.
Een informatiestandaard kan bestaan uit één of meerdere usecases. Iedere usecase koppelt met een scenario in ART-DECOR. Wanneer verschillende usecases gebruik maken van hetzelfde scenario kan een andere indeling gewenst zijn, bijvoorbeeld op basis van proces. In dit FO wordt elke usecase geanalyseerd en uitgewerkt.
2.1 Algemeen
De informatiestandaard Uitwisseling Laboratoriumgegevens heeft overeenkomend met de richtlijn Uitwisseling Laboratoriumgegevens de usecases in vier processen (in de Richtlijn domeinen genoemd) verdeeld, namelijk:
- Lab2zorg;
- Lab2patient;
- Lab2lab;
- Lab2publichealth;
Per proces worden usecases besproken die aansluiten op dat specifieke proces.
2.2 Proces Lab2zorg
Lab2zorg kent op dit moment 3 usecases:
- Zorgverlener vraagt laboratoriumonderzoek aan en ontvangt het resultaat van het laboratorium. (Uitwerking van het aanvraagbericht is nog in ontwikkeling, voor de uitwerking van het resultaat zie hier).
- Zorgverlener raadpleegt laboratoriumresultaten, beschikbaar gesteld door het laboratorium of de aanvrager (voor uitwerking zie hier).
- Aanvrager stuurt laboratoriumresultaten door naar zorgverlener (voor uitwerking zie hier).
2.2.1 Usecase Zorgverlener vraagt laboratoriumonderzoek aan en ontvangt het resultaat van het laboratorium in zijn/haar XIS
NB: Deze usecase richt zich op dit moment alléén op het ontwerp ten behoeve van het resultaatbericht. Het aanvraagbericht is nog in de verkenningsfase en dus nog niet ontwikkeld.
Uitvouwen
2.2.1.1 Doel & relevantie
Deze usecase betreft nu alleen het ontvangen van laboratoriumresultaten in het informatiesysteem van de aanvragende zorgverlener (XIS).
De aanvragende zorgverlener kan op basis van de ontvangen laboratoriumresultaten inclusief de interpretatie van de laboratoriumspecialist en het klinisch beeld van de patiënt, de behandeling bijvoorbeeld vormgeven en/ of monitoren.
2.2.1.2 Proces & context (pre- en postproces)
2.2.1.2.1 Preproces
Om de laboratoriumresultaten te kunnen ontvangen is de voorwaarde dat het informatiesysteem van het laboratorium (LIS) de laboratoriumresultaten naar het XIS van de aanvragende zorgverlener heeft gestuurd.
2.2.1.2.2 Proces
Een zorgverlener heeft voor de behandeling van de patiënt bepaalde resultaten van een fysiologisch onderzoek nodig, en doet daarvoor een aanvraag voor onderzoek bij een laboratorium (aanvraag bericht wordt nu niet behandeld). De zorgverlener neemt materiaal af / laat materiaal afnemen bij de patiënt. Het monster gaat samen met gegevens zoals bijvoorbeeld persoonsgegevens, reden aanvraag, monster en moment van afname naar de laboratoriumspecialist.
Nadat het materiaal is onderzocht stelt de laboratoriumspecialist een resultaatbericht op. In dit bericht staat zo veel mogelijk informatie dat is ontvangen van de zorgverlener, met daarbij bijvoorbeeld het resultaatbericht, interpretatie en referentie naar het aanvraagbericht.
De zorgverlener ontvangt al deze informatie in het XIS, beoordeelt de informatie en kan daarmee de behandeling van de patiënt gerichter voortzetten.
2.2.1.2.3 Postproces
De zorgverlener kan wanneer nodig, de ontvangen laboratoriumresultaten doorsturen naar andere zorgverleners van de patiënt. Belangrijk is wel dat de zorgverlener de kopie indicator aanzet, zodat de andere zorgverlener in de keten ziet dat de zender niet de bron is. Zie hoofdstuk 2.2.3
2.2.1.3 Bedrijfsrollen & UML activity diagram
| Bedrijfsrol (actor)
|
Beschrijving bedrijfsrol
|
| Zorgverlener (aanvragend)
|
Transactie aanvraagbericht is nog in ontwikkeling
|
| Zorgverlener (ontvangend)
|
Ontvangt naar aanleiding van een laboratoriumaanvraag voor een patiënt de laboratoriumresultaten van het laboratorium / de laboratoriumspecialist
|
| Laboratoriumspecialist (sturend)
|
Stuurt het laboratoriumresultaat naar de aanvragende zorgverlener
|
2.2.1.4 Informatieoverdracht
2.2.1.4.1 Systemen & Systeemrollen
Zowel de zorgverlener en laboratoriumspecialist maken ieder gebruik van een informatiesysteem, respectievelijk Zorgverlenerinformatiesysteem (XIS) en Laboratoriuminformatiesysteem (LIS). Deze systemen kennen ieder verschillende systeemrollen, die het uitwisselen van gegevens tussen deze systemen mogelijk maken. In ART-DECOR worden de systeemrollen als Actor beschreven.
Het LIS vervult in deze use case de volgende systeemrollen:
- LaboratoriumresultaatOpdrachtOntvangend Systeem [LAB-LOO]
- LaboratoriumresultaatAntwoordSturend Systeem [LAB-LAS]
Het XIS vervult in deze use case de systeemrollen:
- LaboratoriumresultaatOpdrachtSturend Systeem [LAB-LOS]
- LaboratoriumresultaatAntwoordOntvangend Systeem [LAB-LAO]
Systeemrollen Opdracht laboratoriumonderzoek
Systeemrollen bij Sturen Labresultaat
2.2.1.5 Transacties & Transactiegroepen
Onderstaande afbeelding toont de samenhang tussen de processen, bedrijfsrollen, systemen, systeemrollen, transacties en transactiegroep die onderdeel uitmaken van de opdracht laboratoriumonderzoek.
Use case diagram opdracht laboratoriumonderzoek
Use case diagram sturen laboratoriumresultaat
2.2.1.6 Samenhang bedrijfsrollen, activiteiten, transacties, systeemrollen en transactiegroepen
In vorig hoofdstuk is in de afbeelding zichtbaar dat sommige bedrijfsactiviteiten een bepaalde transactie tot gevolg hebben. Deze transactie wordt uitgevoerd door een systeemrol en maakt onderdeel uit van een transactiegroep.
De onderstaande tabel maakt het mogelijk direct de gewenste use cases (scenario’s), transactiegroepen en/of transacties te raadplegen in ART-DECOR of ander document.
| Use Case(s) Scenario's)
|
Transactiegroep
|
Transacties
|
Systeemrol(len)
|
Systemen
|
Bedrijfsrollen
|
| Lab2zorg:Zorgverlener stuurt opdracht labonderzoek
|
Laboratoriumonderzoek opdracht (PUSH)
|
Sturen opdracht labonderzoek
|
[LAB-LOS]
|
XIS
|
Zorgverlener
|
| Ontvangen opdracht labonderzoek
|
[LAB-LOO]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Lab2zorg:Labspecialist stuurt labresultaten
|
Laboratoriumonderzoek resultaat (PUSH)
|
Sturen resultaat labonderzoek
|
[LAB-LAS]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Ontvangen resultaat labonderzoek
|
[LAB-LAO]
|
XIS
|
Zorgverlener
|
2.2.2 Usecase Zorgverlener raadpleegt laboratoriumresultaten, beschikbaar gesteld door het laboratorium
NB: deze usecase richt zich op het raadplegen van laboratoriumresultaten, beschikbaar gesteld door het laboratorium of de aanvrager
Uitvouwen
Zorgverleners hebben, om een volledig beeld van hun patiënt te hebben, de laatste laboratoriumresultaten van de patiënt nodig. Een zorgverlener kan deze op ieder moment raadplegen.
Redenen voor raadplegen zijn:
- Bij de apotheek voor verstrekking van specifieke medicatie (medicatiebewaking),
- Voordat de voorschrijver een recept voorschrijft controleert hij/zij of er recente relevante laboratoriumresultaten zijn (medicatiebewaking),
- Wanneer een zorgverlener voor het zorgproces behoefte heeft aan recente laboratoriumresultaten,
- Wanneer een zorgverlener een melding krijgt dat er een laboratoriumresultaat voor hem/haar beschikbaar is gesteld.
Het raadplegen van medische gegevens wordt bij voorkeur gedaan bij de bron van de informatie. In het geval van laboratoriumresultaten; het laboratorium. Op het moment van schrijven is het voor een groot deel van de laboratoria in Nederland nog niet mogelijk laboratoriumresultaten beschikbaar te stellen voor raadplegen. Daarom wordt in dit functioneel ontwerp ook het scenario uitgewerkt dat de aanvrager van het laboratoriumonderzoek de resultaten beschikbaar stelt voor overige zorgverleners. Deze use case is onderdeel van patient journey 2 uit de Richtlijn Uitwisseling laboratoriumgegevens (pagina 17) en bevat de berichten 4 en 5 (pag 25-26). Het doel is om laboratoriumresultaten beschikbaar te stellen voor alle zorgverleners die deze nodig hebben voor de behandeling van de patiënt.
2.2.2.1 Doel & relevantie
Hergebruik van laboratoriumresultaten wordt gestimuleerd doordat deze beschikbaar zijn en ten alle tijden geraadpleegd kunnen worden. Dit vermindert het dubbel uitvoeren van onderzoeken, dit komt ten goede aan de patiënt en is kostenbesparend.
2.2.2.2 Proces & context (pre- en postproces)
2.2.2.2.1 Preproces
- De patiënt heeft toestemming gegeven om zijn of haar laboratoriumresultaten uit te wisselen.
Wanneer het laboratorium de resultaten beschikbaar stelt:
- De zorgverlener heeft de vraag via het XIS naar het laboratorium gestuurd.
- Het onderzoek is uitgevoerd en de resultaten zijn ingevoerd in het LIS.
- Het laboratoriumresultaat heeft de status definitief.
- Het laboratoriumresultaat is aangemeld voor raadplegen.
Wanneer een zorgverlener de resultaten beschikbaar stelt:
- Het laboratoriumresultaat is opgenomen in het XIS.
- Het laboratoriumresultaat heeft de status definitief.
- Het laboratoriumresultaat in het XIS is aangemeld voor raadplegen.
2.2.2.3 Trigger event
Tijdens de behandeling van een patiënt heeft een zorgverlener behoefte aan recente laboratoriumresulten. Bijvoorbeeld ten behoeve van medicatiebewaking door een apotheker.
2.2.2.3.1 Proces
- Het XIS van de huisarts, apotheker1 of specialist vraagt laboratoriumresultaten op bij andere zorgverleners (LIS of XIS).
- De bevraagde XISsen /LISsen leveren de opgevraagde laboratoriumresultaten op indien beschikbaar.
- Het Laboratoriumresultaat wordt op de juiste manier verwerkt in het dossier van de raadplegende partij.
2.2.2.3.2 Postproces
- De zorgverlener heeft inzage in de laboratoriumresultaten in zijn/haar XIS.
- De bron kan nagaan wie laboratoriumresultaten bij hem heeft geraadpleegd (i.v.m. rectificatie).
1. Voor openbare apothekers is er door de KNMP en de NHG een gelimiteerde lijst op gesteld van resultaten die ingezien mogen worden. Deze lijst staat op de website van Nictiz
2.2.2.4 Bedrijfsrollen & UML activity diagram
In deze use case raadpleegt een zorgverlener laboratoriumresultaten. Anderzijds kan een zorgverlener ook degene zijn die een laboratoriumresultaat beschikbaar stelt.
| Bedrijfsrol
|
Toelichting
|
| Zorgverlener - raadplegend
|
Raadpleegt laboratoriumresultaten
|
| Zorgverlener - beschikbaarstellend
|
Stelt laboratoriumresultaten beschikbaar voor andere zorgverleners
|
| Labspecialist
|
Stelt de laboratoriumresultaten beschikbaar voor zorgverleners
|
Onderstaande afbeelding toont de verschillende activiteiten uit de procesbeschrijving die door de bedrijfsrollen worden uitgevoerd.
2.2.2.5 Informatieoverdracht
2.2.2.5.1 Systemen & Systeemrollen
Zowel de zorgverlener en laboratoriumspecialist maken ieder gebruik van een informatiesysteem, respectievelijk XIS en LIS. Deze systemen kennen ieder verschillende systeemrollen, die het uitwisselen van gegevens tussen deze systemen mogelijk maken. In ART-DECOR worden de systeemrollen als Actor beschreven.
Het LIS vervult in deze use case de volgende systeemrollen:
- Laboratoriumresultaat- LabResultaatBeschikbaarstellend Systeem [LAB-LRB]
Het XIS kan in deze use case twee systeemrollen vervullen:
- Laboratoriumresultaat- LabResultaatBeschikbaarstellend Systeem [LAB-LRB]
- Laboratoriumresultaat- LabResultaatRaadplegend Systeem [LAB-LRR]
2.2.2.6 Transacties & Transactiegroepen
Onderstaande afbeelding toont de samenhang tussen de bedrijfsrollen, bedrijfsactiviteiten, systeemrollen en transacties en transactiegroep die onderdeel uitmaken van het raadplegen van laboratoriumresultaten.
2.2.2.7 Samenhang bedrijfsrollen, activiteiten, transacties, systeemrollen en transactiegroepen
In de bovenstaande afbeelding is zichtbaar dat sommige bedrijfsactiviteiten een bepaalde transactie tot gevolg hebben. Deze transactie wordt uitgevoerd door een systeemrol en maakt onderdeel uit van een transactiegroep.
De onderstaande tabel maakt het mogelijk direct de gewenste scenario’s, transactiegroepen en/of transacties te raadplegen in ART-DECOR of ander document.
2.2.3 Usecase Zorgverlener stuurt laboratoriumresultaten door naar zorgverlener
NB: deze usecase betreft het (door)sturen van laboratoriumresultaten naar een andere zorgverlener
Uitvouwen
Deze usecase komt overeen met patient journey 3 uit de Richtlijn Uitwisseling laboratoriumgegevens (pagina 18) en bevat bericht 6 (pag 26).
De usecase kent twee varianten:
- de laboratoriumresultaten worden, met bijvoorbeeld een medicatievoorschrift, meegestuurd
- er worden alleen laboratoriumresultaten gestuurd
In onderstaande tekst wordt geen onderscheid tussen beide varianten gemaakt.
Voor een aantal voorbeeldscenario's wanneer deze uitwisseling plaats kan vinden zie scenario's
2.2.3.1 Doel en Relevantie
Het onderling uitwisselen van laboratoriumresultaten door zorgverleners, bijvoorbeeld in het kader van medicatiebewaking, bevordert het hergebruik van de betreffende informatie in het belang van de continuïteit van de zorg voor de patiënt.
2.2.3.2 Proces en Context
2.2.3.2.1 Preproces
- De patiënt heeft toestemming gegeven om zijn of haar laboratoriumresultaten uit te wisselen.1
- De zorgverlener, zoals huisarts of specialist, heeft een labresultaat in het XIS.
- Het labresultaat heeft de status definitief.
2.2.3.2.2 Trigger event
Er zijn meerdere trigger events voor dit proces:
- een zorgverlener heeft een laboratoriumresultaat ontvangen dat mogelijk relevant is voor andere zorgverleners (bijvoorbeeld in het kader van medicatiebewaking).
- een bijzonder geval hiervan geldt het volgende: een zorgverlener die onderzoek heeft laten doen naar de nierfunctie deelt een afwijkende nierfunctiewaarde mee aan de door de patiënt aangewezen apotheker.2
2.2.3.2.3 Proces
- Het XIS van de zorgverlener stuurt het labresultaat naar het XIS van de andere zorgverlener.
- Het XIS van de andere zorgverlener ontvangt het resultaat en stuurt een ontvangstbevestiging.
2.2.3.2.4 Postproces
- De laboratoriumresultaten zijn beschikbaar in het XIS van de ontvangende zorgverlener.
1. Op basis van de Regeling geneesmiddelenwet artikel 6.10 geldt hierop de volgende uitzondering. Bij afwijkende nierfunctiewaarden is de aanvrager van het onderzoek verplicht deze waarden te delen met de door de patiënt aangewezen apotheker.
2. Op basis van de Regeling geneesmiddelenwet artikel 6.10.
2.2.3.3 Bedrijfsrollen en UMP activity diagram
In deze use case is zowel degene die laboratoriumresultaten verstuurt als degene die ze ontvangt een zorgverlener.
| Bedrijfsrol
|
Toelichting
|
| Zorgverlener - versturend
|
Verstuurt laboratoriumresultaten naar andere zorgverlener
|
| Zorgverlener - ontvangend
|
Ontvangt laboratoriumresultaten
|
Onderstaande afbeelding toont de verschillende activiteiten uit de procesbeschrijving die door de bedrijfsrollen worden uitgevoerd.
2.2.3.4 Informatieoverdracht
2.2.3.4.1 Systemen & systeemrollen
De zorgverlener die het laboratoriumresultaat verstuurt en de zorgverlener die het laboratoriumresultaat ontvangt maken ieder gebruik van een eigen XIS. Deze systemen kennen ieder verschillende systeemrollen, die het uitwisselen van gegevens tussen deze systemen mogelijk maken. In ART-DECOR worden de systeemrollen als Actor beschreven.
Het XIS vervult in deze use case de systeemrollen:
- Laboratoriumresultaat- LabResultaatSturend Systeem [LAB-LRS]
- Laboratoriumresultaat- LabResultaatOntvangend Systeem [LAB-LRO]
2.2.3.4.2 Transacties & Transactiegroepen
Onderstaande afbeelding toont de samenhang tussen de bedrijfsrollen, bedrijfsactiviteiten, systeemrollen en transacties en transactiegroep die onderdeel uitmaken van Lab2zorg.
In de bovenstaande afbeelding is zichtbaar dat sommige bedrijfsactiviteiten een bepaalde transactie tot gevolg hebben. Deze transactie wordt uitgevoerd door een systeemrol en maakt onderdeel uit van een transactiegroep.
De onderstaande tabel maakt het mogelijk direct de gewenste use cases (scenario’s), transactiegroepen en/of transacties te raadplegen in ART-DECOR of ander document.
2.2.3.4.3 Samenhang bedrijfsrollen, activiteiten, transacties, systeemrollen en transactiegroepen
Hier moet nog tekst komen
2.3 Proces Lab2patiënt
2.3.1 Usecase Patient / Client verzamelt laboratoriumresultaten op de PGO
NB: deze usecase betreft het verzamelen van laboratoriumresultaten door de patient / client op de PGO
Uitvouwen
2.3.1.1 Doel en Relevantie
2.3.1.2 Proces en Context
2.3.1.2.1 Preproces
2.3.1.2.2 Proces
2.3.1.2.3 Postproces
2.3.1.3 Bedrijfsrollen en UMP activity diagram
2.3.1.4 Informatieoverdracht
2.3.1.4.1 Systemen & systeemrollen
2.3.1.4.2 Transacties & Transactiegroepen
2.3.1.4.3 Samenhang bedrijfsrollen, activiteiten, transacties, systeemrollen en transactiegroepen
2.3.2 Usecase Patient / Client deelt laboratoriumresultaten op de PGO
NB: deze usecase betreft het delen van laboratoriumresultaten door de patient / client op de PGO
Uitvouwen
2.3.2.1 Doel en Relevantie
2.3.2.2 Proces en Context
2.3.2.2.1 Preproces
2.3.2.2.2 Proces
2.3.2.2.3 Postproces
2.3.2.3 Bedrijfsrollen en UMP activity diagram
2.3.2.4 Informatieoverdracht
2.3.2.4.1 Systemen & systeemrollen
2.3.2.4.2 Transacties & Transactiegroepen
2.3.2.4.3 Samenhang bedrijfsrollen, activiteiten, transacties, systeemrollen en transactiegroepen
2.4 Proces Lab2lab
2.4.1 Usecase Uitbesteden van laboratoriumaanvraag aan een ander laboratorium
NB: deze usecase betreft het uitbesteden van een laboratoriumaanvraag aan een ander laboratorium
Uitvouwen
2.4.1.1 Doel en Relevantie
2.4.1.2 Proces en Context
2.4.1.2.1 Preproces
- Een labspecialist gaat een uitbesteding van een laboratoriumonderzoek aanvragen bij een ander (extern) laboratorium.
2.4.1.2.2 Proces
Het proces van deze use case is:
- Het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het uitbestedend laboratorium stuurt een aanvraag naar het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het inbestedend laboratorium. Optioneel vraagt het uitbestedend laboratorium hierin om een bevestiging van de aanvraag aan het inbestedend laboratorium.
- Indien er om een bevestiging van de aanvraag is gevraagd, stuurt het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het inbestedend laboratorium de bevestiging naar het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het uitbestedend laboratorium. Hiermee geeft het inbestedend laboratorium aan of het onderzoek wordt uitgevoerd. Voor het uitbestedend laboratorium is deze bevestiging van belang voor het opsturen van het te onderzoeken materiaal.
- Het inbestedend laboratorium doet onderzoek.
- Het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het inbestedend laboratorium stuurt het resultaat naar het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het uitbestedend laboratorium.
Aanvraaguitbesteding
- De labspecialist van het uitbestedend laboratorium stuurt vanuit het LIS het bericht 'Aanvraaguitbesteding' met de aanvraag naar het LIS van het inbestedend laboratorium. Als er een bevestiging nodig is van het inbestedend laboratorium, dan geeft hij/zij dit aan.
- Het LIS van het inbestedend laboratorium stuurt na het ontvangen van de aanvraag het bericht 'Technische bevestiging Aanvraaguitbesteding' naar het LIS van het uitbestedend laboratorium.
Aanvraagbeoordeling
- De labspecialist van het inbestedend laboratorium beoordeelt de aanvraag in het LIS.
Aanvraagbevestiging (optioneel)
- Indien er om een bevestiging is gevraagd, stuurt de labspecialist van het inbestedend laboratorium vanuit het LIS het bericht 'Aanvraagbevestiging' met de bevestiging naar het LIS van het uitbestedend laboratorium. Dit bericht geeft aan of het laboratorium het onderzoek wel of niet gaat doen.
- Het LIS van het uitbestedend laboratorium stuurt na het ontvangen van de bevestiging het bericht 'Technische bevestiging Aanvraagbevestiging' naar het LIS van het inbestedend laboratorium.
Versturen monster
- De labspecialist van het uitbestedend laboratorium stuurt het monster naar het inbestedend laboratorium. Als er geen bevestiging nodig is, dan verstuurt de labspecialist het monster direct. Als er wel een bevestiging nodig is, wacht de labspecialist op de bevestiging van het inbestedend laboratorium. Zie de processtap Aanvraagbevestiging.
Resultaatuitbesteding
- Het inbestedend laboratorium ontvangt het monster.
- De labspecialist van het inbestedend laboratorium doet onderzoek op het monster en verwerkt het resultaat in het LIS.
- De labspecialist van het inbestedend laboratorium stuurt vanuit het LIS het bericht 'Resultaatuitbesteding' met het resultaat naar het LIS van het uitbestedend laboratorium.
- Het LIS van het uitbestedend laboratorium stuurt na het ontvangen van het resultaat het bericht 'Technische bevestiging Resultaatuitbesteding' naar het LIS van het inbestedend laboratorium.
2.4.1.2.3 Postproces
- Het uitbestedend laboratorium ziet een toekenning of afwijzing voor de aanvraag van het inbestedend laboratorium in het LIS.
- Het uitbestedend laboratorium ziet het resultaat van de aanvraag van het inbestedend laboratorium in het LIS.
2.4.1.3 Bedrijfsrollen en UMP activity diagram
Deze use case kent twee bedrijfsrollen.
| Bedrijfsrol
|
Activiteit
|
| Labspecialist
|
Besteedt het labonderzoek uit
|
| Labspecialist
|
Voert het labonderzoek uit (of niet)
|
Bedrijfsrollen Laboratorium
Onderstaande afbeelding toont de bedrijfsrollen en de activiteiten die zij uitvoeren.
Activiteitendiagram Uitbesteden labonderzoek
2.4.1.4 Informatieoverdracht
2.4.1.4.1 Systemen & systeemrollen
Labspecialisten maken gebruik van een informatiesysteem:
Dit systeem heeft meerdere systeemrollen. Een systeemrol maakt het uitwisselen van bepaalde gegevens mogelijk.
Hier gaat het om labaanvragen en labresultaten tussen laboratoria.
Het LIS vervult in deze use case de volgende systeemrollen:
- LaboratoriumAanvraagUitbestedingSturendSysteem [LAB-OUS]
- LaboratoriumAanvraagUitbestedingOntvangendSysteem [LAB-OUO]
- LaboratoriumAanvraagBevestigingSturendSysteem [LAB-ABS]
- LaboratoriumAanvraagBevestigingOntvangendSysteem [LAB-ABO]
- LaboratoriumResultaatUitbestedingSturendSysteem [LAB-RIS]
- LaboratoriumResultaatUitbestedingOntvangendSysteem [LAB-RIO]
Zie ook onderstaande afbeelding.
Componenten diagram
De kwalificatie van informatiesystemen vindt plaats op basis van systeemrollen.
2.4.1.4.2 Transacties & Transactiegroepen
Het uitwisselen van gegevens tussen de verschillende systeemrollen gebeurt op basis van transacties. Een transactiegroep is een verzameling van bij elkaar horende transacties (bijvoorbeeld een vraag- en antwoordbericht). Onderstaande tabel biedt een overzicht voor deze use case.
| Transactiegroep
|
Transactie
|
Systeemrol
|
Systeem
|
Bedrijfsrol
|
| Aanvraaguitbesteding laboratoriumresultaten (PUSH)
|
Verzenden aanvraaguitbesteding
|
[LAB-OUS]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Ontvangen aanvraaguitbesteding
|
[LAB-OUO]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Aanvraagbevestiging laboratoriumresultaten (PUSH)
|
Verzenden aanvraagbevestiging
|
[LAB-ABS]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Ontvangen aanvraagbevestiging
|
[LAB-ABO]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Resultaatuitbesteding laboratoriumresultaten (PUSH)
|
Verzenden resultaatuitbesteding
|
[LAB-RIS]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Ontvangen resultaatuitbesteding
|
[LAB-RIO]
|
LIS
|
Labspecialist
|
2.4.1.4.3 Use case diagram
Onderstaande afbeelding toont bedrijfsrollen, activiteiten, systeemrollen, transacties en transactiegroep in samenhang.
Use case diagram Aanvraaguitbesteding
Use case diagram Aanvraagbevestiging
Use case diagram Resultaatuitbesteding
2.4.1.4.4 Samenhang bedrijfsrollen, activiteiten, transacties, systeemrollen en transactiegroepen
2.4.2 Usecase Sturen laboratoriumresultaat op uitbesteding
NB: deze usecase betreft het sturen van een laboratoriumresultaat als antwoord op een uitbesteding
Uitvouwen
2.4.2.1 Doel en Relevantie
2.4.2.2 Proces en Context
2.4.2.2.1 Preproces
- Een labspecialist gaat een uitbesteding van een laboratoriumonderzoek aanvragen bij een ander (extern) laboratorium.
2.4.2.2.2 Proces
Het proces van deze use case is:
- Het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het uitbestedend laboratorium stuurt een aanvraag naar het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het inbestedend laboratorium. Optioneel vraagt het uitbestedend laboratorium hierin om een bevestiging van de aanvraag aan het inbestedend laboratorium.
- Indien er om een bevestiging van de aanvraag is gevraagd, stuurt het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het inbestedend laboratorium de bevestiging naar het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het uitbestedend laboratorium. Hiermee geeft het inbestedend laboratorium aan of het onderzoek wordt uitgevoerd. Voor het uitbestedend laboratorium is deze bevestiging van belang voor het opsturen van het te onderzoeken materiaal.
- Het inbestedend laboratorium doet onderzoek.
- Het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het inbestedend laboratorium stuurt het resultaat naar het laboratoriuminformatiesysteem (LIS) van het uitbestedend laboratorium.
Aanvraaguitbesteding
- De labspecialist van het uitbestedend laboratorium stuurt vanuit het LIS het bericht 'Aanvraaguitbesteding' met de aanvraag naar het LIS van het inbestedend laboratorium. Als er een bevestiging nodig is van het inbestedend laboratorium, dan geeft hij/zij dit aan.
- Het LIS van het inbestedend laboratorium stuurt na het ontvangen van de aanvraag het bericht 'Technische bevestiging Aanvraaguitbesteding' naar het LIS van het uitbestedend laboratorium.
Aanvraagbeoordeling
- De labspecialist van het inbestedend laboratorium beoordeelt de aanvraag in het LIS.
Aanvraagbevestiging (optioneel)
- Indien er om een bevestiging is gevraagd, stuurt de labspecialist van het inbestedend laboratorium vanuit het LIS het bericht 'Aanvraagbevestiging' met de bevestiging naar het LIS van het uitbestedend laboratorium. Dit bericht geeft aan of het laboratorium het onderzoek wel of niet gaat doen.
- Het LIS van het uitbestedend laboratorium stuurt na het ontvangen van de bevestiging het bericht 'Technische bevestiging Aanvraagbevestiging' naar het LIS van het inbestedend laboratorium.
Versturen monster
- De labspecialist van het uitbestedend laboratorium stuurt het monster naar het inbestedend laboratorium. Als er geen bevestiging nodig is, dan verstuurt de labspecialist het monster direct. Als er wel een bevestiging nodig is, wacht de labspecialist op de bevestiging van het inbestedend laboratorium. Zie de processtap Aanvraagbevestiging.
Resultaatuitbesteding
- Het inbestedend laboratorium ontvangt het monster.
- De labspecialist van het inbestedend laboratorium doet onderzoek op het monster en verwerkt het resultaat in het LIS.
- De labspecialist van het inbestedend laboratorium stuurt vanuit het LIS het bericht 'Resultaatuitbesteding' met het resultaat naar het LIS van het uitbestedend laboratorium.
- Het LIS van het uitbestedend laboratorium stuurt na het ontvangen van het resultaat het bericht 'Technische bevestiging Resultaatuitbesteding' naar het LIS van het inbestedend laboratorium.
2.4.2.2.3 Postproces
- Het uitbestedend laboratorium ziet een toekenning of afwijzing voor de aanvraag van het inbestedend laboratorium in het LIS.
- Het uitbestedend laboratorium ziet het resultaat van de aanvraag van het inbestedend laboratorium in het LIS.
2.4.2.3 Bedrijfsrollen en UMP activity diagram
Deze use case kent twee bedrijfsrollen.
| Bedrijfsrol
|
Activiteit
|
| Labspecialist
|
Besteedt het labonderzoek uit
|
| Labspecialist
|
Voert het labonderzoek uit (of niet)
|
Bedrijfsrollen Laboratorium
Onderstaande afbeelding toont de bedrijfsrollen en de activiteiten die zij uitvoeren.
Activiteitendiagram Uitbesteden labonderzoek
2.4.2.4 Informatieoverdracht
2.4.2.4.1 Systemen & systeemrollen
Labspecialisten maken gebruik van een informatiesysteem:
Dit systeem heeft meerdere systeemrollen. Een systeemrol maakt het uitwisselen van bepaalde gegevens mogelijk.
Hier gaat het om labaanvragen en labresultaten tussen laboratoria.
Het LIS vervult in deze use case de volgende systeemrollen:
- LaboratoriumAanvraagUitbestedingSturendSysteem [LAB-OUS]
- LaboratoriumAanvraagUitbestedingOntvangendSysteem [LAB-OUO]
- LaboratoriumAanvraagBevestigingSturendSysteem [LAB-ABS]
- LaboratoriumAanvraagBevestigingOntvangendSysteem [LAB-ABO]
- LaboratoriumResultaatUitbestedingSturendSysteem [LAB-RIS]
- LaboratoriumResultaatUitbestedingOntvangendSysteem [LAB-RIO]
Zie ook onderstaande afbeelding.
Componenten diagram
De kwalificatie van informatiesystemen vindt plaats op basis van systeemrollen.
2.4.2.4.2 Transacties & Transactiegroepen
Het uitwisselen van gegevens tussen de verschillende systeemrollen gebeurt op basis van transacties. Een transactiegroep is een verzameling van bij elkaar horende transacties (bijvoorbeeld een vraag- en antwoordbericht). Onderstaande tabel biedt een overzicht voor deze use case.
| Transactiegroep
|
Transactie
|
Systeemrol
|
Systeem
|
Bedrijfsrol
|
| Aanvraaguitbesteding laboratoriumresultaten (PUSH)
|
Verzenden aanvraaguitbesteding
|
[LAB-OUS]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Ontvangen aanvraaguitbesteding
|
[LAB-OUO]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Aanvraagbevestiging laboratoriumresultaten (PUSH)
|
Verzenden aanvraagbevestiging
|
[LAB-ABS]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Ontvangen aanvraagbevestiging
|
[LAB-ABO]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Resultaatuitbesteding laboratoriumresultaten (PUSH)
|
Verzenden resultaatuitbesteding
|
[LAB-RIS]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Ontvangen resultaatuitbesteding
|
[LAB-RIO]
|
LIS
|
Labspecialist
|
2.4.2.4.3 Use case diagram
Onderstaande afbeelding toont bedrijfsrollen, activiteiten, systeemrollen, transacties en transactiegroep in samenhang.
Use case diagram Aanvraaguitbesteding
Use case diagram Aanvraagbevestiging
Use case diagram Resultaatuitbesteding
2.4.2.4.4 Samenhang bedrijfsrollen, activiteiten, transacties, systeemrollen en transactiegroepen
2.5 Proces Lab2publichealth
2.5.1 Usecase Sturen laboratoriumresultaten naar een onderzoeksorganisatie
NB: deze usecase betreft het sturen van laboratoriumresultaten naar een onderzoeksorganisatie
Uitvouwen
2.5.1.1 Doel en Relevantie
2.5.1.2 Proces en Context
2.5.1.2.1 Preproces
Het laboratorium heeft de labresultaten in het LIS verzameld.
2.5.1.2.2 Proces
Het proces van deze use case is:
Huisartsen, apothekers, specialisten of andere laboratoria sturen aanvragen en monsters voor onderzoek.
Het laboratorium doet onderzoek op de monsters en verwerkt dit in het laboratoriuminformatiesysteem (LIS).
Het laboratorium rapporteert de resultaten naar een onderzoeksorganisatie met registratiefunctie.
- De labspecialist doet onderzoek.
- De labspecialist verwerkt de labresultaten in het laboratoriuminformatiesysteem (LIS).
- De labspecialist stuurt met het LIS het rapport naar de onderzoeksorganisatie.
2.5.1.2.3 Postproces
De onderzoeksorganisatie heeft het rapport van het laboratorium ontvangen.
2.5.1.3 Bedrijfsrollen en UMP activity diagram
Deze use case kent twee bedrijfsrollen.
| Bedrijfsrol
|
Activiteit
|
| Labspecialist
|
Stuurt rapport met labresultaten
|
| Onderzoeker
|
Ontvangt rapport met labresultaten
|
Bedrijfsrollen Laboratorium
Onderstaande afbeelding toont de bedrijfsrollen en de activiteiten die zij uitvoeren.
Activiteitendiagram Rapportage labresultaten
2.5.1.4 Informatieoverdracht
2.5.1.4.1 Systemen & systeemrollen
Zowel labspecialisten als onderzoekers van een onderzoeksorganisatie maken gebruik van een informatiesysteem:
- LIS (laboratoriuminformatiesysteem)
- OIS (onderzoeksinformatiesysteem)
Deze systemen hebben meer systeemrollen. Een systeemrol maakt het uitwisselen van bepaalde gegevens mogelijk.
Hier gaat het om een rapport met labresultaten van laboratorium naar een onderzoeksorganisatie.
Het LIS vervult in deze use case de volgende systeemrol:
- LaboratoriumresultaatRapportageSturend Systeem [LAB-RAS]
Het OIS vervult in deze use case de systeemrol:
- LaboratoriumresultaatRapportageOntvangend Systeem [LAB-RAO]
Zie ook onderstaande afbeelding.
Componenten diagram
De kwalificatie van informatiesystemen vindt plaats op basis van systeemrollen.
2.5.1.4.2 Transacties & Transactiegroepen
Het uitwisselen van gegevens tussen de verschillende systeemrollen gebeurt op basis van transacties. Een transactiegroep is een verzameling van bij elkaar horende transacties (bijvoorbeeld een vraag- en antwoordbericht). Onderstaande tabel biedt een overzicht voor deze use case.
| Transactiegroep
|
Transactie
|
Systeemrol
|
Systeem
|
Bedrijfsrol
|
| Notificatie resultaten (PUSH)
|
Sturen notificatie resultaten
|
[LAB-RAS]
|
LIS
|
Labspecialist
|
| Ontvangen notificatie resultaten
|
[LAB-RAO]
|
OIS
|
Onderzoeker
|
2.5.1.4.3 Samenhang bedrijfsrollen, activiteiten, transacties, systeemrollen en transactiegroepen
Onderstaande afbeelding toont bedrijfsrollen, activiteiten, systeemrollen, transacties en transactiegroep in samenhang.
Use case diagram
3 Aanvullende informatie
3.1 Aanwijzingen/eisen voor functionaliteit van systemen
3.1.1 Eenheid van taal
Voor de eenheid van taal wordt de Nederlandse laboratorium codeset gebruikt. Deze is gebaseerd op Snomed CT, LOINC en UCUM voor eenduidige registratie en uitwisseling van laboratoriumaanvragen en -resultaten.
Met eenduidige laboratoriumgegevens begrijpen zorgverleners elkaar eerder en beter, waardoor patiënten sneller en veiliger de labresultaten krijgen.
Het labcodeset is ontwikkeld in samenwerking met het RIVM, de NVMM en NVKC en wordt professioneel beheerd door Nictiz met behulp van deze partijen.
3.1.2 Tonen van informatie
Binnen het laboratoriumdomein is het belangrijk te begrijpen dat verschillende methodes van onderzoek, maar ook de uitvoer van dezelfde methode in verschillende laboratoria of op verschillende machines, verschillende resultaten kunnen opleveren binnen hetzelfde monster.
Daarom kunnen resultaten verkregen vanuit verschillende laboratoria en/of methoden niet vergeleken worden, ook al lijkt het om hetzelfde onderzoek te gaan. Daarom geldt dat resultaten verkregen vanuit verschillende methodes en/of een verschillende bron niet gegroepeerd of bijvoorbeeld in een grafiek getoond worden. Daarnaast moeten resultaten altijd getoond moeten worden in combinatie met de bijgeleverde referentiewaarden.
Verschillende onderzoeken die gezamenlijk in een rapport verzonden zijn, dienen juist wel gezamenlijk als rapport getoond te worden.
3.1.3 IHE-standaard
De informatie-uitwisseling en workflow is gebaseerd op de Integrating the Healthcare Enterprise (IHE) standaard.
3.2 Begrippenlijst
| Begrip
|
Omschrijving
|
| AIS
|
Apotheekinformatiesysteem
|
| ART-DECOR
|
internationaal platform voor het ontwikkelen, vastleggen en beheren van informatiestandaarden voor de zorg.
|
| HIS
|
Huisartseninformatiesysteem
|
| Laboratoriumspecialist
|
medisch specialist, ook arts-microbioloog of apotheker, die verantwoordelijk is voor de uitvoering van laboratoriumonderzoek
|
| LIS
|
Laboratoriuminformatiesysteem
|
| OIS
|
Onderzoeksinformatiesysteem
|
| PGO
|
Persoonlijke gezondheidsomgeving
|
| TriS
|
Trombose informatiesysteem
|
| XIS
|
Zorginformatiesysteem in het algemeen
|
| ZIS
|
Ziekenhuisinformatiesysteem
|
| Zorgverlener
|
Zorgverleners zijn alle personen die een behandelrelatie met een patiënt kunnen hebben.
|
4 Referenties
| Auteur(s)
|
Titel
|
Versie
|
Datum
|
Bron
|
Organisatie
|
| -
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
5 Paginahistorie
| Versie
|
Datum
|
Omschrijving
|
| -
|
-
|
-
|
.png)
